Papier a ekologia

Papier znany jest od 105 r. n.e., jednak przez wieki był produktem dostępnym dla nielicznych. Do początków XIX stulecia statystyczny mieszkaniec świata rocznie zużywał od kilku do kilkunastu kartek. Najważniejszym surowcem papierniczym były nikomu niepotrzebne szmaty, a papiernicy przetwarzając je na arkusze redukowali ilość śmieci.

W wyniku zastosowania w XIX wieku maszynowej produkcji oraz wykorzystania drewna jako surowca, powstawało coraz więcej papieru. Około 1880 r. światowa produkcja przekroczyła 1 mln ton papieru, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca globu dawało ok. 0,7 kg. Kolejne dekady przynosiły stał wzrost wytwarzania papieru. W 1966 r. światowa produkcja przekroczyła 100 mln ton a u schyłku XX w. 300 mln ton. Wraz z rozwojem internetu przewidywano spadek zapotrzebowania na papier, który jednak nie nastąpił; w  2011 r. wyprodukowano na świecie 400 mln ton papieru, a w 2017 r. 410 mln ton.

Sytuacja przemysłu papierniczego w Polsce

W Polsce obecnie działa blisko 100 firm papierniczych produkujących papiery i papierowe opakowania. Największe kombinaty celulozowo-papiernicze znajdują się w Świeciu, Ostrołęce i Kwidzynie. Ponadto duże papiernie działają w Ciechanowie, Kluczach k. Częstochowy, Kostrzynie, Krapkowicach, Piechowicach, Poznaniu. Nowoczesna papiernia znajduje się w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie.

W 2018 r. powstało u nas blisko 4,9 mln ton papieru. Udział naszego kraju w światowej produkcji wyniósł 1,2%, co daje Polsce 19 miejsce w świecie. Zużycie w przeliczeniu na jednego mieszkańca sięga ok 140 kg papieru.

W Polsce dominuje produkcja papierów do pakowania i wytwarzania opakowań; przed dwoma laty powstało ich 2,9 mln. Papierów do pisania i drukowania wyprodukowano 0,78 mln ton, papierów higieniczno-sanitarnych 0,77 mln ton, a innych odmian łącznie niespełna 0,5 mln ton.

Struktura zużycia surowców przez przemysł papierniczy

Drewno będące przez dekady podstawowym surowcem papierniczym, przy produkcji wielu odmian papieru zostało zastąpione przez makulaturę. To samo włókno może być wykorzystane 5-7 razy, zatem niepotrzebny papier jest pełnowartościowym surowcem nawet kilkakrotnie.

Obecnie polskie papiernie zużywają więcej mas pozyskanych z makulatury niż z drewna. W  2018 r. wykorzystano w nich 2,140 mln ton mas pierwotnych z drewna i w niewielkim stopniu z bawełny (z tego 1,224 mln ton wyprodukowano w Polsce, a pozostałą ilość importowano) oraz 2,343 mln ton makulatury.

Co robimy ze zużytym papierem?

W 2018 r. zużyliśmy w Polsce o 0,5 mln ton więcej papieru niż wyprodukowano. Oznacza to, że na rynek w różnej postaci trafiło 5,4 mln ton papieru. Z tej ilości odzyskano tylko 2,9 mln ton, a pozostałe 2,5 mln ton spalono w piecach lub wyrzucono na wysypiska. Polska jest krajem o najniższym w Unii Europejskiej wskaźniku recyklingu makulatury, dlatego naszym problemem nie jest duże zużycie papieru, lecz niewielki odzysk makulatury.

 Torebka papierowa czy foliowa?

– torby papierowe rozkładają się w ciągu 75-80 dni,

– torby wyprodukowane z polietylenu – substancji ropopochodnej, będą się rozkładały w glebie nawet 400 lat, 

– butelka szklana będzie się rozkładała w glebie nawet 4000 lat.

Opakowania papierowe ulegają biodegradacji najszybciej, dlatego są najmniej szkodliwe dla środowiska.

Oprac: Maciej Szymczyk, Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

Fot. Cris Froese