180 lat znaczka pocztowego

Dokładnie dzisiaj, 6 maja 2020 r., mija 180 lat od wprowadzenia do obiegu pierwszego znaczka pocztowego. Wydano go w Wielkiej Brytanii. Przedstawiał portret młodej królowej Wiktorii, skopiowany z medalu wykonanego w 1837 r. Miał nominał jednego pensa i był czarny, stąd nazywano go potocznie Penny Black czyli czarną jednopensówką.

Skąd pomysł na znaczek? Krótko mówiąc, z problemów finansowych, z którymi borykała się ówczesna poczta. Chodziło m.in. o opłaty za przesyłki, które wysyłane były na koszt odbiorców, a ci nie chcieli za nie płacić. Parlament brytyjski rozpoczął więc reformę systemu pocztowego. W 1837 r. Rowland Hill, brytyjski nauczyciel, zaproponował ujednolicenie opłat pocztowych do jednego pensa za list zwykły oraz wprowadzenie płatności z góry. Taka należność miałaby być dokonana dzięki: „…małym skrawkom papieru, wystarczająco dużym, by na nich przyłożyć stempel pocztowy, i pokrytych z jednej strony klejem umożliwiającym po zwilżeniu przylepienie do listu”. 10 stycznia 1840 r. przyjęto zaproponowane zmiany, a 6 maja wprowadzono do obiegu pierwszy znaczek.

Jako że znaczki posiadały wartość, musiały zostać wyposażone w zabezpieczenia podobne do banknotów. Pierwsze czarne jednopensówki były wykonywane na papierze czerpanym ze znakiem wodnym. Każdy miał w przeźroczu małą koronę, a nadruk posiadał ciężkie do podrobienia ornamenty. Jednak wraz ze wzrostem zapotrzebowania na znaczki, ręczna produkcja papieru okazała się niewystarczająca. Papier zaczęto wiec produkować maszyno. Przyczynił się do tego John Dickinson, który opatentował maszynę okrągłositową do produkcji papieru, ale też i sposób zabezpieczania wyprodukowanego w ten sposób papieru nitkami jedwabnymi. Obecnie znaczki na papierze czerpanym wytwarza się tylko okazjonalnie.

Pierwszy polski znaczek pocztowy wprowadzono w Królestwie Polskim 1 stycznia 1860 r. Miał nominał 10 kopiejek. Była to opłata za przesyłkę o wadze jednego łuta (12,7 g).

W zbiorach Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju pod sygnaturą MD 988 AH znajduje się ciekawy egzemplarz znaczka pocztowego. Został wydany w 1991 r. w nakładzie 5 200 000 sztuk z okazji 500-lecia papiernictwa w Polsce. Znaczek posiada  nominał 2500 zł i wymiary 4 cm x 4 cm. Zaprojektował go artysta-plastyk Zbigniew Stasik. Na znaczku przedstawiono motyw prezentujący rękodzielniczy wyrób papieru.

Marcin Wyszyński

Dział Papiernictwa