Za siódmą górą, za siódmą rzeką… czyli o tym jak japoński warsztat papierniczy trafił do muzeum

Niedawno do zbiorów muzeum trafił oryginalny warsztat papierniczy, z japońskiej miejscowości Echizen, gdzie tradycje wyrobu papieru trwają 1300 lat. Przekaz składa się z urządzeń do wytwarzania papieru, ołtarza z figurką bogini papieru Kawakami Gozen oraz dużej kolekcji arkuszy washi – to dar rodziny Yamaguchi oraz wielu innych papierników działających w tej miejscowości. Dzięki japońskim darczyńcom muzeum dysponuje jedną z najciekawszych kolekcji dotyczących japońskiego papiernictwa na naszym kontynencie. Spore zbiory japońskich arkuszy washi znajdują się jeszcze w dwóch europejskich muzeach: Victoria and Albert Museum w Londynie oraz w Muzeum Etnograficznym w Lejdzie. Jednak tylko w Dusznikach prócz arkuszy papieru zobaczymy wszystkie urządzenia do ich wytwarzania. Tym samym dusznicki młyn papierniczy jest nie tylko miejscem istotnym dla pielęgnowania europejskich tradycji papierniczych, lecz także staje się coraz ważniejszym punktem gromadzenia obiektów i wiedzy na temat papiernictwa skali całego świata.

Japońską kolekcję można oglądać na wystawie w Muzeum Papiernictwa od 8 lipca do 2 października 2022 roku.

Część narzędzi wchodzących w skład kolekcji datowanych jest na pierwszą połowę XX w., jednak większość z nich pochodzi z końca ubiegłego stulecia. Zobaczymy tu m.in. blat do ubijania surowców, wielkoformatową kadź czerpalną, zestaw sit do tworzenia dużych formatów papieru, blat do ich wykładania, komplet desek do suszenia i gładzenia arkuszy. Trudno jest jednoznacznie określić kiedy powstał warsztat rodziny Yamaguchi, z pewnością liczy on już ponad 120 lat – jest więc świadectwem tradycyjnego, japońskiego rzemiosła papierniczego. Sam pan Kazuo Yamaguchi zajmował się wytwarzaniem papieru ok. 75 lat. Rodzinne archiwa wskazują, że jest on przedstawicielem co najmniej trzeciego polenienia mistrzów papierniczych.

Warsztaty papiernicze z Echizen do dziś pozostają źródłem doskonałych wyrobów papierniczych, cenionych między innymi na dworze cesarskim. Sztuka wytwarzania papieru washi ma ogromne znaczenie dla rozwoju japońskiej cywilizacji, w dowód czego w 2014 roku znalazła się na Liście niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Arkusze washi powstają z występujących w Japonii roślin gampi, morwy papierniczej lub mitsumaty i pomimo że mogą być bardzo cienkie, są znacznie bardziej trwałe niż arkusze z celulozy stosowanej na Zachodzie. Dzięki wykorzystaniu wielkoformatowych sit, washi mogą mieć formaty kilkakrotnie większe niż arkusze wytwarzane w europejskich młynach papierniczych. Wykorzystuje się je nie tylko do pisania, ale również do wykonywania odzieży, ozdób, elementów wyposażenia domów, konserwacji zabytków i dzieł sztuki.

Warto dodać, że papier washi od wieków fascynował wielu Europejczyków. Dzięki wystawie w Muzeum Papiernictwa nie trzeba będzie wybierać się do Japonii, by obejrzeć oryginalny warsztat do czerpania washi oraz arkusze wytworzone przez mistrzów papiernictwa z Echizen.

Ekspozycja została przygotowana wspólnie z Joanną Kokoć, inicjatorką sprowadzenia japońskiego warsztatu papierniczego do Polski oraz Wojciechem Luchowskim. Patronem honorowym wystawy jest Ambasada Japonii w Polsce.

Wernisaż wystawy odbył się 8 lipca o godz. 17:00. Licznie przybyli goście mieli okazję wysłuchać prelekcji Joanny Kokoć – kuratorki wystawy oraz Wojciecha Luchowskiego, którego zasługą była między innymi przepiękna aranżacja sali wystawowej. Podczas wernisażu była możliwość zakupienia w promocyjnej cenie książki pod tytułem „Za siódmą górą, za siódmą rzeką. Japoński warsztat papierniczy w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju”. Egzemplarze są jeszcze dostępne w sklepie muzealnym. 

Podczas uroczystości poczęstowaliśmy gości japońskimi ciasteczkami mochi, robionymi z ryżu lub mąki ryżowej. Przysmak ten tradycyjnie podawany jest w Japonii przez kapłanów w czasie świętowania Nowego Roku. Jako że mochi są bardzo kleiste, tuż po obchodach, japońska prasa często donosi o przypadkach zgonów z powodu ich spożywania… – na szczęście nasze media nie doniosły po wernisażu żeby ktoś ucierpiał… 😉

Zapraszamy również do zapoznania się z krótkim filmem o japońskim warsztacie i powstawaniu tradycyjnego papieru washi – Life with Japanese paper, thanks to the paper goddess