Z paszportem w nieznane… – historia podróżowania i nie tylko

Projekt wystawienniczy Z paszportem w nieznane… (04.04-29.06.2025 r.) składa się z trzech części, które mogłyby stanowić całkowicie odrębne wystawy. W jedną całość spaja je wątek paszportów ze zbiorów naszego muzeum, które przekazane zostały w darze w latach 2010–2019 przez Andrzeja Mazura, miłośnika historii, kolekcjonera i filantropa. Wspomniana kolekcja liczy obecnie ok. 350 wyjątkowych obiektów, a w jej skład wchodzą nie tylko paszporty oraz dokumenty podróżne, lecz także wiele dowodów osobistych, imiennych zaświadczeń, kart pobytu, przepustek, tymczasowych legitymacji tożsamości oraz dokumentów repatriacyjnych.

Pierwsza część wystawy, którą opracował dr Piotr Sroka z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, dotyczy historycznych aspektów podróżowania. Autor oprócz motywacji do podróży omówił również problematykę szlaków komunikacyjnych oraz dokumentów uprawniających do przekraczania granic. Druga część poświęcona jest związanej z końcem II wojny światowej (w 2025 r. mija 80 lat od jej zakończenia) i ze zmianami granic oraz zapoczątkowanej w 1945 r. wymianie ludności na przyłączonych wówczas do Polski Ziemiach Zachodnich i Północnych. Autor opracowania poświęconego temu tematowi, dr Marek Szajda z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, analizuje problemy związane z przemieszczaniem osadników na nowe tereny, nie pomijając oczywiście kwestii związanych z dokumentami podróży. Trzecia część, opracowana przez Barbarę Łobejko z PWPW S.A., przedstawia historię polskiego paszportu, którego wytwarzanie od okresu międzywojennego ściśle związane jest z Wytwórnią. Zaprezentowane na wystawie historyczne paszporty zostały wybrane i opracowane przez Karolinę Dyjas i Marcina Wyszyńskiego.

Na wernisaż, który odbył się 4 kwietnia, o godz. 16:00 przybyło aż 80 osób. Goście zostali uroczyście powitani przez dyrektora naszego muzeum Maciej Szymczyk. Następnie wysłuchaliśmy przemówienia burmistrza Dusznik-Zdroju Przemysława Kuklisa, Moniki Olbryś – kierownika Wydziału Biura Marketingu i Komunikacji Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz dr hab. Wojciecha Kucharskiego – zastępcy dyrektora ds. naukowych z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. W imieniu dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, dra Łukasza Kamińskiego wystąpiła przed nami Katarzyna Uczkiewicz – rzecznik prasowy instytucji. Mieliśmy również przyjemność wysłuchać prelekcji dra Marka Szajdy z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, pt. „Osadnicy w drodze w nieznane”. Jacek Barwicki z Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych opowiedział nam o zabezpieczeniach w polskim paszporcie biometrycznym, a także wraz ze współpracownikami, pokazał nam sposoby weryfikacji tychże zabezpieczeń.

Wernisaż poprzedziły zajęcia prowadzone przez specjalistów PWPW, podczas których młodzież z dusznickiej szkoły poznała zabezpieczenia w dzisiejszych paszportach.

Ekspozycja została zrealizowana we współpracy z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich i Ośrodkiem „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu oraz z Polską Wytwórnią Papierów Wartościowych S.A. Wystawa powstała ze zbiorów: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie-Zdroju, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A., Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, Fundacji Techniki Militarnej i Górskiej „Szarotka”, Wytwórni Filmów Oświatowych oraz osób prywatnych. Za aranżację wystawy odpowiedzialna była Edyta Białacka oraz Klaudia Maślej-Feluś.