Niezwykle cenna kolekcja banknotów „emigracyjnych” w Muzeum Papiernictwa
W maju Muzeum Papiernictwa zakupiło od znanego warszawskiego kolekcjonera Czesława Miłczaka bardzo interesujący zbiór historycznych banknotów polskich pochodzących z lat 1794-1989. Wśród pozyskanych obiektów szczególną uwagę należy zwrócić na niezwykle cenny komplet banknotów wyemitowanych przez Bank Polski na emigracji po przegranej kampanii wrześniowej.
Przygotowania do ich druku władze Banku podjęły w Paryżu jeszcze w 1939 r., myśląc już o ewentualnym zakończeniu wojny i odbudowie kraju. Nie sądzono wówczas, że wojna potrwa tak długo, rozpoczęto więc przygotowania do druku nowych banknotów powojennych. Ich zaprojektowanie zlecono francuskim artystom takim jak: Edmund Dulac, Eduard Maroni i Clement Serveau. W zamówieniu zalecano, aby na banknotach pojawiły się polskie krajobrazy, a postacie, które będą na nich umieszczone, były w polskich strojach ludowych. Chcąc sprostać tym wymogom i zapewnić „polski charakter” banknotów, francuscy projektanci korzystali z Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta Glogera wydawanej w latach 1900-1903 i przedwojennych albumów o Polsce. Po kapitulacji Francji w 1940 r. realizację tego zadania dokończono w Anglii. Banknoty były antydatowane, w dacie i miejscu emisji podano: Warszawa dnia 15 sierpnia 1939 r. Wydrukowano banknoty o nominale 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 zł. Jednak nie wszystkie z nich spełniły oczekiwania władz Banku Polskiego. Największe zastrzeżenia budził banknot stuzłotowy, na którym postać bardziej przypomina „bawarskiego piwosza” niż polskiego Mazura. Zmieniono również rysunek godła Rzeczypospolitej umieszczony jedynie na banknotach o nominale 50, 100 i 500 zł jako tło w szacie graficznej, a nie jako jej element główny. Nominały od 1 do 5 zł wyprodukowała firma Bradbury, Wilkinson & Co. Ltd. w New Malden. Wyższe nominały powstały w firmie Thomas De La Rue &Co. Ltd. w Londynie. Ryty banknotów wykonał Włodzimierz Vacek – przedwojenny rytownik Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Nad całością czuwał Karol Chyliński – przedwojenny dyrektor techniczny PWPW. W 1942 r. Bank Polski serię angielską uzupełnił nową emisją wydrukowaną w Stanach Zjednoczonych w firmie American Bank Note Company. Emisja ta z datą 20 sierpnia 1939 r. składała się z dwóch banknotów o wartości 20 i 50 zł. Wyposażone one zostały w specjalne zabezpieczenia przeciw fałszerstwom w postaci fosforyzujących konfetti, po raz pierwszy zastosowane w polskich banknotach.
W 1947 r. całą emisję emigracyjną przewieziono do Polski z myślą o wprowadzeniu jej do obiegu. Jednak władze komunistyczne nie wyraziły na to zgody, tłumacząc się wysokimi kosztami przedrukowania i uaktualnienia banknotów londyńskich. W 1951 r. podjęto decyzję o ich zniszczeniu. Dokonano tego w papierni w Miłkowie koło Jeleniej Góry. Zachowano jedynie po 1000 sztuk banknotów i wzorów z każdego nominału dla celów archiwalnych i kolekcjonerskich. Aktualnie banknoty te stanowią unikat na aukcjach numizmatycznych, niewiele muzeów posiada ich kompletną emisję.
Zakup kolekcji Muzeum Papiernictwa dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kolekcje – priorytet – Kolekcje muzealne, a wkład własny zapewnił Samorząd Województwa Dolnośląskiego.
