Czy to dżuma, czy cholera? Epidemie na ziemi kłodzkiej

Epidemie towarzyszyły ludzkości od najdawniejszych czasów. Ich rozwojowi sprzyjały brud, bieda, podróże, wojny. Najszybciej ogarniały duże skupiska ludzi, gdzie w krótkim czasie od jednego chorego zarażało się wiele osób.

Liczne epidemie dziesiątkowały ludność, a z powodu niektórych wymierały całe osady. Największe z nich, ogarniające wiele krajów na świecie, nazwano pandemiami.

Co straszniejsze, dżuma, cholera, grypa, czy może koronawirus?

Na wystawie omawialiśmy 30 największych na świecie epidemii od czasów biblijnych do 2020 r., podając ich przyczyny, przebieg i skutki.

Najbardziej znaną pandemię wywołała w latach 1346-1353 dżuma – „czarna śmierć”, która pochłonęła od 20 do 75 mln ofiar. W kolejnych wiekach odnotowywano nawroty zarazy, łącznie jej ofiarą mogło paść nawet 250 mln ludzi. Dżuma wygasła w XVIII w., lecz wkrótce udręką stała się cholera. Dopiero pod koniec XIX stulecia, dzięki poprawie warunków sanitarnych (głównie budowa kanalizacji) cholera zaczęła opuszczać Europę.

Wiek XX upłynął w cieniu 4 pandemii grypy oraz epidemii AIDS, a w obecnym stuleciu doskwierają nam koronawirusy: SARS, MERS i COVID-19.

Jak to było na ziemi kłodzkiej?

Co ciekawe, najstraszniejsza w dziejach ludzkości dżuma „czarna śmierć” z lat 1346-1353 nie dotarła na ziemie polskie ani na podległą wówczas królestwu czeskiemu ziemię kłodzką. Pierwszą falę dżumy odnotowano tu w 1483. Mocno we znaki dała się dżuma w 1633 r., która ogarnęła wiele miast na Śląsku (m.in. Wrocław, gdzie zabiła 13 tys. osób), a w  Hrabstwie Kłodzkim Nową Rudę (990 ofiar) i Duszniki (384 zgony). Najbardziej w pamięci zapisała się dżuma z 1680 r., która uśmierciła w Kłodzku 1681 osób, w Radkowie ok. 500 mieszkańców. Właśnie ta epidemia zaowocowała licznymi fundacjami wotywnymi: kolumnami, kościołami lub kapliczkami wznoszonymi w podzięce za ocalenie od zarazy oraz w celu przebłagania Boga, by nie zsyłał więcej moru. Ostatnia fala dżumy, która nawiedziła hrabstwo w 1713 r., uśmierciła w Lewinie 77 osób.

Nasz teren był nawiedzany przez cholerę. Najgorsza fala została przywleczona do Europy Środkowej przez rosyjskie wojska pacyfikujące powstanie listopadowe. Na ziemi kłodzkiej w  1832 r. zachorowało 4.270 osób, z których 1.585 zmarło.

Koronawirus okazuje się znacznie mniej straszmy; w powiecie kłodzkim stwierdzono do 25 czerwca 260 zachorowań i 11 zgonów.

Wystawa czynna była do końca października 2020.

Autorzy tekstów: Jan Bałchan, Karolina Dyjas, Marta Nowicka, Maciej Szymczyk, Marcin Wyszyński; rysunki: Marcin Lemejda, oprac. graf.: Krzysztof Jankowski