Historia Muzeum Papiernictwa

Po zakończeniu II wojny światowej Duszniki-Zdrój (niem. Bad Reinerz) znalazły się na terenie Polski. Stara dusznicka papiernia została przekazana najbliższej fabryce papieru – w Młynowie k. Kłodzka. Dyrektor fabryki rozpoczął remont budynku dążąc do szybkiego uruchomienia produkcji papieru, ale jego śmierć przerwała dalsze prace.

Obiekt stał kilka lat bez opieki i niszczał, zaciekały dachy, a resztki urządzeń rozkradziono i zniszczono. W 1953 roku władze miasta Duszniki-Zdrój zwróciły uwagę na duży, niszczejący obiekt papierni. Kilka lat trwało pozyskanie sprzymierzeńców dla idei zachowania i odnowienia młyna papierniczego jako zabytku techniki. Ścierały się też różne koncepcje: od przekazania obiektu na magazyn owoców po wyburzenie.

Papiernia w międzyczasie zdobyła wielu przyjaciół. W 1962 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków otrzymał fundusze na remont zabezpieczający. Wymieniono gonty na całym dachu, założono nowe odeskowanie. Remont trwał 4 lata.

24 stycznia 1966 r. wiceminister kultury i sztuki przyjechał do Dusznik-Zdroju, zwiedzał zabytkową papiernię oraz odbył konferencję z przedstawicielami władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, sugerując urządzenie muzeum papiernictwa oraz produkcję papieru – w ramach resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego. Sugestia ta została przychylnie przyjęta przez Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego i już 26 stycznia 1966 roku zawarto porozumienie. Ministerstwo Leśnictwa zleciło realizację tego przedsięwzięcia Zjednoczeniu Przemysłu Celulozowo-Papierniczego w Łodzi.

Po zakończeniu remontu zabezpieczającego, 31 marca 1966 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków przekazał oficjalnie papiernię przemysłowi papierniczemu pod zarząd Bardeckich Zakładów Celulozowo-Papierniczych w Bardzie Śląskim, po czym przystąpiono do urządzania w budynku muzeum papiernictwa. Kierownikiem Zabytkowej Papierni został Jan Michał Kowalski. Sprawami technicznymi zajęło się Biuro Projektów Przemysłu Papierniczego w Łodzi, a wykonawstwem ekipy fachowców z zakładów papierniczych. Opracowania wystroju plastycznego podjęli się najlepsi artyści plastycy: prof. Stanisław Zamecznik, prof. Witold Chomicz i prof. Zygmunt Acedański.

Informacja o pracach nad utworzeniem muzeum papiernictwa rozpowszechniana w prasie i radiu spowodowała napływ licznych eksponatów od fabryk, instytucji i osób prywatnych. Pierwsze dary i przekazy to: rzeźbione matryce do druku tapet z Gnaszyna (płaskie i okrągłe), sita czerpalne i portrety papierników od władz miasta, modele maszyn papierniczych z Krapkowic i Jeleniej Góry, prasy papiernicze, meble, gabloty. Napływały papiery czerpane.

Wybitny czerpalnik z Jeziornej k. Warszawy Teodor Chojnowski skompletował i wyremontował urządzenia potrzebne do uruchomienia czerpalni w Dusznikach. Wspólnym wysiłkiem papierników polskich oraz miłośników zabytków powstało w Dusznikach-Zdroju żywe muzeum gromadzące eksponaty dawnej techniki papierniczej i przetwórstwa papierniczego.

Otwarcia części Muzeum Papiernictwa dokonał 26 lipca 1968 r. minister leśnictwa i przemysłu drzewnego Roman Gesing. Dalej jednak trwały prace remontowe i adaptacyjne. Pokazową produkcję papieru czerpanego uruchomiono w 1971 r., drukarnię typograficzną w 1974 r., a nową ekspozycję przedstawiającą wyroby polskiego przemysłu papierniczego dwa lata później.

W latach 1984-2005 dusznickim muzeum kierowała Bożena Schweizer-Makowska.

Do końca 1991 r. Muzeum podlegało Bardeckim Zakładom Papierniczym. Od 1 stycznia 1992 r. w wyniku starań kierownictwa stało się samodzielną instytucją kultury, podległą Ministerstwu Przemysłu i Handlu. 3 lata później, po reformie, organizatorem muzeum zostało Ministerstwo Gospodarki.

Po usamodzielnieniu instytucji w 1992 r. zaistniała możliwość profesjonalnej organizacji muzeum – powstały działy merytoryczne: Historii Papiernictwa, Papiernictwa Współczesnego, Oświatowy i Biblioteka. W wyremontowanym młynie papierniczym zostały zmienione wszystkie ekspozycje stałe. W 1997 roku – Historia papiernictwa światowego, polskiego i śląskiego (scenariusz Józef Dąbrowski, współpraca – Teresa Windyka). W 1998 roku – Historia techniki i technologii papiernictwa (scenariusz Maciej Szymczyk). Do obu ekspozycji koncepcję aranżacji plastycznej opracowała Bożena Makowska, a projekty plastyczne wykonał Marek Mikulski.

W nocy 22/23 lipca 1998 r. Muzeum Papiernictwa poniosło ogromne straty w czasie kilkugodzinnej powodzi. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu pracowników oraz pomocy finansowej rządu polskiego, zakładów branży papierniczej oraz licznych organizacji i osób prywatnych, stopniowo usuwano skutki powodzi. Remonty popowodziowe zakończono w 2003 r. realizacją założenia parkowo-ogrodowego.

Z początkiem stycznia 1999 r. Muzeum Papiernictwa zostało przekazane przez Ministerstwo Gospodarki Urzędowi Marszałkowskiemu we Wrocławiu.

Obecnie dusznickie muzeum jest jednym z ważniejszych obiektów turystycznych na Ziemi Kłodzkiej – roczna frekwencja kształtuje się na poziomie 70 tys. osób.

Muzeum rejestrowane

Na podstawie ustawy o muzeach z 21 listopada 1996 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzi Państwowy Rejestr Muzeów. Wpisywane są do niego jedynie placówki spełniające warunki określone w ww. ustawie, te o wysokim poziomie merytorycznej działalności i dużym znaczeniu zbiorów. Wniosek muzeum o wpis do rejestru opiniuje komisja kwalifikacyjna złożona z wybitnych specjalistów z zakresu muzealnictwa i nauk pokrewnych, zaś decyzję podejmuje minister. Muzeum Papiernictwa zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeum 28 czerwca 2013 r.

Decyzja o wpisie do Państwowego Rejestru Muzeów (PDF)